Sprawozdanie Naczelnictwa Harcerstwa Polskiego za okres 1 X 1939 - 1 V 1944
hm Witold Sawicki
Harcerstwo Polskie, które stanowi katolicką i narodową gałąź ruchu harcerskiego w Polsce, rozpoczęło swoją działalność bezpośrednio po kapitulacji Warszawy w roku 1939. Na jego czele stanął jeden z twórców Harcerstwa w Polsce, długoletni jego naczelnik, harcmistrz Rzeczypospolitej Stanisław Sedlaczek. Przyczyny powstania organizacji oraz jej podstawy ideowe szczegółowo są przedstawione w innym miejscu.
W ciągu ubiegłych lat praca Harcerstwa Polskiego objęła całą Polskę. Kolejno powstawały chorągwie harcerzy i harcerek: Warszawska, Mazowiecka, Krakowska, Lwowska (przez pewien czas istniała samodzielna chorągiew Tarnopolska), Lubelska, Częstochowska, w COP-ie, Zachodnia, Zabużańska - w sumie około 6 tyś. młodzieży.
W roku 1940 grono członków starszyzny harcerskiej, wśród której znajdowało się paru przedstawicieli Rady Naczelnej ZHP, ustaliło podstawy ideowe, metodyczne i organizacyjne pracy Harcerstwa Polskiego.
Podstawy ideowe przedstawione są w wydawnictwie "Harcerstwo" pod redakcją Stanisława Sedlaczka, w statucie tymczasowym HP i w obowiązującym komentarzu do Prawa Harcerskiego.
Władzami Harcerstwa Polskiego są: Rada Naczelna i Naczelnictwo. Rada Naczelna składa się z kilku twórców ruchu harcerskiego w Polsce, z członków starszyzny harcerskiej oraz z przedstawicieli starszego społeczeństwa współdziałających z Harcerstwem. Na czele Rady stoi Przewodniczący. Pierwszym Przewodniczącym był dawny Przewodniczący ZHP ś.p. Władysław Sołtan. Pracą w terenie bezpośrednio kieruje Naczelnictwo.
Harcerstwo Polskie już w pierwszym okresie wojny nawiązało kontakt z władzami cywilnymi w kraju.
Łącznikiem pomiędzy Delegatami Rządu a organizacją do końca swego urzędowania był pierwszy Kierownik Walki Cywilnej p. K. (Dwaj pierwsi Delegaci przyznali HP subsydium w wysokości zł. 12 tyś., potem zł. 24 tyś. rocznie).*Przyznanie nie było równoznaczne z przekazaniem pieniędzy. Por. przedostatni akapit sprawozdania. (Przyp. red.)
Jednocześnie władze HP przystąpiły do organizowania harcerzy w oddziały wojskowe. W najszerszym zakresie oddziały te są tworzone w ramach Narodowej Organizacji Wojskowej, która jest częścią Armii Krajowej. Tworzone są oddziały wojskowe z harcerzy starszych i wojskowe oddziały pomocnicze (łączność, zwiad, OPL, służba sanitarna) spośród harcerzy młodszych i harcerek. Ponadto oddziały wojskowe, złożone z członków HP istnieją w ramach innych grup wojskowych, wchodzących do Armii Krajowej.
Niektóre ośrodki HP współpracują już od roku 1940 z wywiadem wojskowym. Poszczególni instruktorzy harcerscy weszli do odpowiednich komórek wywiadowczych, w których pracują, mając do pomocy drużyny harcerskie z danego terenu. Również od roku 1940 HP bierze stały udział w akcji antykomunistycznej, przydzielając nawet około 40 harcerzy i harcerek specjalnie do tej akcji.
Praca harcerska drużyn HP w czasie wojny ma za zadanie: wychowanie ideowe młodzieży, uchronienie jej od grożącej w naszych warunkach demoralizacji, głębsze zaznajomienie się, ze sprawami Wiary i Polski, co chroni ją przed groźną obecnie propagandą komunistyczną. Dlatego zwraca się, przede wszystkim uwagę nie na masową rekrutację (nie wskazaną zresztą w warunkach konspiracji), ale na dobór członków organizacji, którzy potrafiliby własnym, dobrym przykładem pociągnąć szerokie rzesze młodzieży. Praca ideowa jest też bardzo intensywna. W samej Warszawie wygłaszanych jest przeciętnie w miesiącu około 300 gawęd i wykładów o treści ideowej.
Wyszkolenie techniczno-harcerskie ma za zadanie uzupełnienie przede wszystkim wyszkolenia wojskowego przez przyzwyczajenie młodzieży do życia w polu, samozaradności itp.
Dużą zwraca się uwagę na wychowanie i szkolenie dowódców i wychowawców harcerskich. W chwili obecnej czynne są w Kraju 2 kursy harcmistrzowskie: żeński i męski oraz 7 kursów żeńskich i męskich dla podharcmistrzyń i podharcmistrzów. Od początku wojny stopień harcmistrza i harcmistrzyni uzyskało 15 osób, stopień podharcmistrza i podharcmistrzyni - 41. Wymagania stawiane kandydatom do stopni starszyzny są wysokie i przewyższają w niektórych działach wymagania przedwojenne.
Organizacja rozwija żywą działalność wydawniczą. Obok wymienionego wyżej wydawnictwa ideowo-propagandowego p.t.: "Harcerstwo", wychodzą następujące pisma: "Patrol" (miesięcznik), "Harcerz" (miesięcznik), "Hejnał" (drukowany we własnej drukarni). W kontakcie z władzami HP są redakcje 2 pism harcerskich periodycznych p.t.: "Szkoła Wodzów" i "Myśl Harcerska". Niezależnie od tego zostało wydanych szereg jednodniówek jak "Słońce w oczy", "Zew Kresowy" itp. Niektóre drużyny wydają własne pisma w bardzo ograniczonej ilości egzemplarzy, jak np. "Młody Las", "Kamykowe Dusze". W pierwszym okresie wojny dla oddziałów wojskowych wydano materiały wyszkoleniowe, dla pracy harcerskiej - próby harcerskie, instrukcje i regulaminy organizacyjne, szereg gawęd i materiałów programowych w ramach tych prób.
Obozowanie, tak ważny dział wychowania harcerskiego, mimo bardzo trudnych warunków, nie było zaniedbane. W kolejnych latach poszczególne drużyny nie tylko urządzały ćwiczenia i wycieczki, ale znajdowały sposób na urządzenie obozów dla grup harcerzy liczących do 30 ludzi.
Wszystkie wymienione prace oraz liczny udział członków HP w różnych innych dziedzinach Walki Podziemnej, obok ogólnych zadań wychowawczych i wyszkoleniowych, mają przede wszystkim na widoku obecną i przyszłą walkę o Polskę. W walce tej Harcerstwo Polskie ponosi wraz z całym Narodem ciężkie ofiary. W Oświęcimiu zamęczony został pierwszy Naczelnik Harcerstwa Polskiego harcmistrz Rzeczypospolitej Stanisław Sedlaczek. Zginęło również szereg członków komend chorągwi warszawskiej i krakowskiej. W chwili obecnej, wedle posiadanych danych, w więzieniach niemieckich znajduje się, około 70 harcerek i harcerzy, członków organizacji.
Rozwój organizacji zasługuje tym więcej na uwagę, że korzystała ona zaledwie w minimalnym stopniu z pomocy materialnej ze strony władz, a mianowicie uzyskała subsydia w ogólnej wysokości zł. 12 tyś. Zasiłki te, w warunkach pracy konspiracyjnej, bardzo nieznaczne, ustały całkowicie w 1943 roku. Organizacja nie posiada ani jednego płatnego pracownika. Na wszystkich szczeblach organizacji członkowie HP pełnią, służbę, bez żadnej pomocy materialnej, co w dużym stopniu utrudnia pracę.
Harcerstwo Polskie, jako osobna organizacja, powstało na skutek dużych zastrzeżeń ideowych w stosunku do Ówczesnego ZHP. Jednakże już w roku 1942 wysunęło propozycję, parokrotnie ponawianą, wzajemnego porozumienia się obu organizacji harcerskich. HP bowiem stale dąży do zlania się obu organizacji, pod warunkiem jednak uprzedniego całkowitego porozumienia się co do zasad ideowych i wychowawczych, W obecnej chwili, na skutek sugestii przedstawicieli NKH w Londynie, obie organizacje utworzyły wspólną komisję, która ma za zadanie sformułowanie wspólnych zasad ideowych i wychowawczych, ujednostajnienie programów pracy oraz całkowite zjednoczenie Ruchu Harcerskiego.