Harcerstwo Polskie - Hufce Polskie

hm RP Henryk Glass

dr Wojciech Muszyński

Henryk Glass (1896-1984), ps. „Chudy Wilk”, „Mieczysław Wolski”, „Martel” – działacz harcerski związany z nurtem katolicko-narodowym, organizator w 1925 r. Porozumienia Antykomunistycznego, oficer ZWZ-AK, organizator i kierownik wywiadu antykomunistycznego KG AK, członek Społecznego Komitetu Antykomunistycznego, historyk i publicysta.

hm RP Henryk Glass

Urodził się w Dąbrowie Górniczej w rodzinie dyrektora fabryki. Uczył się w Kijowie w gimnazjum św. Katarzyny, działał w kółkach samokształceniowych młodzieży polskiej, w 1915 r. wstąpił do tajnego Harcerstwa Polskiego. Studiował w Kijowskim Instytucie Handlowym, skąd został ewakuowany wraz z uczelnią do Saratowa, gdzie wśród uchodźców utworzył z polskiej młodzieży dwie drużyny harcerskie. Współpracował z Polską Organizacją Wojskową (POW). Objął komendę II Kijowskiej Drużyny Harcerskiej; w grudniu 1916 r. został przybocznym naczelnika Harcerstwa Polskiego, w 1917 r. szefem Sztabu Skautowego.

W listopadzie 1918 r. był delegatem na zjazd harcerstwa w Lublinie, na którym zapadła decyzja o zawiązaniu Związku Harcerstwa Polskiego (ZHP). Ukończył przerwane studia. Nawiązał współpracę ze strukturami POW i polskim wywiadem wojskowym; tworzył własną harcerską siatkę informatorów, którzy śledzili poczynania władz bolszewickich. W styczniu 1919 r. został mianowany p.o. naczelnikiem tajnego Harcerstwa Polskiego na Rusi i w Rosji. „Prace zakonspirowaliśmy, starannie ukrywając wszelkie jej ślady, a przede wszystkim niszcząc spisy członków organizacji. Kontakt z prowicjonalnemi hufcami i drużynami utrzymywano tylko przez kurierów ustnie powtarzających zlecenia Harcerstwa Polskiego, lub też przewożąc raporty do Naczelnictwa” (H. Glass, Na szlaku „Chudego Wilka”, Poznań 1933, s. 193-194). Mimo panującego terroru rewolucyjnego staraniem Glassa harcerskie pismo „Harce” trafiło do drukarni pisma „Komunista Polski”, której załoga, nie znając polskiego, nie zdawała sobie sprawy z tego, co drukuje; nakład został następnie rozkolportowany na Ukrainie i w Rosji w ośrodkach, gdzie działało polskie harcerstwo. Skazany zaocznie przez Sowietów na śmierć, przedostał się w przebraniu bolszewickiego żołnierza na polską stronę frontu. Pracował w Biurze Wywiadowczym II Oddziału Sztabu Głównego WP, kierował Wydziałem Wschodnim w Kwaterze Głównej ZHP koordynującym prace wywiadowcze w siedemnastu ośrodkach harcerskich na Ukrainie. Udał się do Kijowa – w chaosie odwrotu białej armii i walk z bandami zrewoltowanego chłopstwa brał udział w akcji ratowania setek Polaków, głównie rodzin ziemiańskich i inteligencji kresowej, i ich ewakuacji do Polski. W czasie wojny polsko-sowieckiej 1920 r. dowodził harcerską grupą dywersyjną działającą na tyłach Armii Czerwonej.

Po demobilizacji kontynuował naukę w Wyższej Szkole Handlowej w Warszawie. W 1925 r. wziął ślub z Feliksą (Elą) Grabską, córką polityka Narodowej Demokracji Stanisława Grabskiego, harcerką z drużyny Olgi Małkowskiej we Lwowie, sanitariuszką w czasie obrony Lwowa w 1918 r. i wojnie 1920 roku.

W latach 1921-1924 był naczelnikiem Głównej Kwatery Męskiej ZHP; w 1927 r. otrzymał najwyższy stopień harcerski – harcmistrz Rzeczypospolitej. Należał do grupy instruktorów o poglądach katolicko-narodowych; był autorem wielu książek poświęconych metodyce pracy harcerskiej i tradycjom ruchu – „Książeczka Harcerza” (Warszawa 1921), „Gawędy z drużynowym” (Warszawa 1923), „Harcerstwo jako czynnik odrodzenia narodowego” (Warszawa 1924), „Harcerstwo a polityka” (Poznań 1929). Przeżycia w Rosji bolszewickiej spowodowały, że w swej działalności harcerskiej skupił się na przeciwdziałaniu propagandzie szerzonej wśród młodzieży przez organizacje komunistyczne. W 1921 r. w Głównej Kwaterze Harcerzy założył Wydział Wschodni, opiekujący się harcerzami powracającymi z Rosji. W 1925 r. był jednym z organizatorów Porozumienia Antykomunistycznego, do roku 1939 wiceprzewodniczącym organizacji, autorem statutu i redaktorem wszystkich jej wydawnictw. Porozumienie było inicjatywą niezależną, bezpartyjną, miało charakter zamkniętego środowiska z bardzo staranną selekcją nowych kandydatów; celem statutowym było skupienie organizacji społecznych, sportowych, zawodowych i gospodarczych i skoordynowanie ich działalności w celu przeciwdziałania szerzonej w Polsce propagandzie rewolucji społecznej. Organem Porozumienia był redagowany przez Glassa miesięcznik „Walka z Bolszewizmem”, który wychodził w latach 1927-1931 w nakładzie 3 tys. egzemplarzy. Pismo wznowiono w 1937 r. pod tytułem „Prawda o Komunizmie – Biuletyn Informacyjny”. Działalność propagandową prowadzono w ramach wydawnictwa „Dobra Prasa”, które wydawało w dużych nakładach popularne broszury, plakaty, ulotki. Autorem wielu broszur antybolszewickich był także Glass: „Zamach bolszewizmu na młodzież. Dokumenty”, „Obrona Polski przed bolszewizmem”, „Ofensywa gospodarcza sowietów”, „Uwagi o rewolucji komunistycznej”. Władze sowieckie podjęły nieudaną próbę zgładzenia go, w 1929 r. otrzymał paczkę z ładunkiem wybuchowym, który miał eksplodować podczas otwierania.

We wrześniu 1939 r. dostał się do niewoli; zbiegł w czasie transportu do obozu jenieckiego. Po powrocie do Warszawy uczestniczył w powołaniu podziemnej organizacji Harcerstwo Polskie („Hufce Polskie”), wszedł w skład Rady Naczelnej. Wstąpił do Związku Walki Zbrojnej (ZWZ). Został skierowany do Oddziału II KG ZWZ-AK z zadaniem utworzenia „Grupy A” (wywiadu antykomunistycznego, oznaczonego później jako Wywiad W – „Wytwórnia”) i objęcia jego dowództwa. Działalność Glassa sprowadzała się do prowadzenia wywiadu politycznego i wojskowego. Blisko współpracował z podziemiem narodowym, zwłaszcza Narodowymi Siłami Zbrojnymi (NSZ); wspólnie z NSZ wydawał od marca 1943 r. miesięczny biuletyn poświęcony zwalczaniu podziemia komunistycznego „Agencja A”, w którym ujawniano m.in. adresy ważniejszych komunistów. Podziemie komunistyczne przygotowało zamach na Glassa, który udaremniła jego ochrona. Wszedł w skład Społecznego Komitetu Antykomunistycznego utworzonego we wrześniu 1943 r. z inicjatywy Delegata Rządu na Kraj. Działalność Komitetu ograniczała się do wydawania oświadczeń i odezw przeciwko działalności agentury komunistycznej w postaci Polskiej Partii Robotniczej i Krajowej Rady Narodowej. Mimo wysiłków Glassa członkowie SKA nie zgadzali się na likwidowanie przywódców podziemia komunistycznego przez grupy egzekucyjne AK.

Brał udział w powstaniu warszawskim, walcząc na Starym Mieście. Otrzymał awans do stopnia kapitana, został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V kl. i Złotym Krzyżem Zasługi. Po kapitulacji Warszawy zbiegł z obozu w Ursusie i odtworzył w Krakowie Grupę „W”. Po wejściu wojsk sowieckich współpracował z organizacją NIE. Po aresztowaniu szesnastu przywódców Polski Podziemnej zerwał kontakt z organizacjami poakowskimi, utrzymując stałą łączność z Dowództwem Naczelnego Wodza w Londynie. Był poszukiwany przez NKWD i UB. Uniknął aresztowania, wyjeżdżając latem 1945 r. na Zachód.

Zamieszkał w Wielkiej Brytanii pod przybranym nazwiskiem Stanisław Jankowski.

W 1952 r. został zweryfikowany i zdemobilizowany w stopniu majora. W latach 1946-1948 prowadził badania nad komunizmem dla Sociological Center, opublikował wiele artykułów w językach polskim i angielskim. Pracował w Harcerskiej Komisji Historycznej, która opracowała „Historię Harcerstwa”. W 1973 r. wydał podręcznik harcerski „Życie radosne”, a w 1979 „W pracy i w walce – 16 życiorysów wybitnych Polaków XX wieku”. Był członkiem Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie. Uzyskał stopień magistra nauk politycznych na Polskim Uniwersytecie Na Obczyźnie, a w 1980 r. doktorat nauk politycznych za pracę „Historia Porozumienia Antykomunistycznego w Polsce”, wydaną w 1980 r. pt. „Metody ekspansji komunizmu”. Zmarł w 1984 r., został pochowany na cmentarzu Gunnersbury w Londynie.

Artykuł opublikowany pierwotnie w: Dodatek historyczny IPN "Walka z komunizmem w II RP"

Modlitwa HP

Boże Ojców naszych, błogosław Ojczyźnie naszej. Błagamy Ciebie przez Chrystusa i Matkę Najświętszą, szczególną Patronkę naszą, daj Narodowi Polskiemu co rychlej zwycięstwo, a nam przebacz grzechy nasze i daj łaskę współdziałania w budowaniu Polski Chrystusowej. Błogosław Boże wszystkim siostrom i braciom naszym. Tych, którzy polegli lub zmarli dla Ciebie i Polski przyjm do Swej Chwały i usłysz ich prośby za nami, a w szczególności za Druha Stanisława Sedlaczka. Strzeż od złego tych, którymi kierujemy, tych zaś, którzy nami kierują i rządzą, wspieraj w sprawach doczesnych, chroń ich w złej przygodzie, a nade wszystko daj im łaskę Twą potrzebną do zbawienia własnego i doprowadzenia nas, tu na ziemi, ku Wielkiej Polsce, a poprzez Polskę Chrystusową, ku Tobie w wieczności. Amen.